redakcja Około 4000 r. p. n. e. w rejonie rzeki Nil, dorzeczu rzek Eufrat, Indus i Tygrys rozwinęło się rolnictwo, powstawały osady i pierwsze miasta, nastąpił również rozwój handlu i rzemiosła. To właśnie w tym rejonie świata ważenie stało się nie tylko potrzebą, ale wręcz koniecznością.
Starożytność
Początkowo handel odbywał się głównie na zasadzie wymiany barterowej, jednak wraz z kosztownymi kruszcami pojawiła się potrzeba dokładniejszego sposobu rozliczania. Przyjęto zatem wagową metodę porównywania masy towaru i wzorca. Pierwszymi wagami były wagi prostodźwigniowe, które budowano z drewna i lnu. Zasada ich działania polegała na tym, że na równoramiennych dźwigniach zawieszany był towar o podobnej wadze. Wydaje się oczywiste, że pomysł tej wagi został zaczerpnięty ze sposobu przenoszenia na ramionach towarów zawieszonych na bambusowych lub drewnianych drągach.
Wagi od XVIII do XX wieku
Przez wiele wieków wagi budowano według prostego wzoru – wykonywano je w postaci jednej podpartej belki. Wprawdzie wprowadzano do nich pewne modyfikacje, które poprawiały dokładność i powtarzalność ważenia, a do wyglądu dodawano elementy ozdobne. Zasadniczo Jednak działały one na takiej samej zasadzie, jak te wynalezione w czasach starożytnych. Dopiero wiek XVII przyniósł przełom, w kolejnych natomiast udoskonalano wagi mechaniczne.
W 1670 roku francuski matematyk Gilles Personne de Roberval zapoczątkował rozwój wag mechanicznych i wprowadzenie nowych rozwiązań. Przyczyniło się do tego odkrycie przez niego zasady równoległoboku.
Waga wynaleziona przez Robervala składa się z: czterech elementów połączonych ze sobą za pomocą ruchomych przegubów, masywnej podstawy z kolumną, do której mocowane są przegubowo belki główne wagi, dwóch elementów pionowych, zamocowanych na sztywno szalek, belki pomocniczej zapobiegającej przechylaniu się szal wagi przy niecentrycznym położeniu towaru, wskaźnika równowagi oraz wskazówki. Waga tego typu pracuje analogicznie do wag prostodźwigniowych, jest jednak wygodniejsza w użytkowaniu dzięki zamocowanym na sztywno, w górnej części szalom. Ważenie polega na zrównoważeniu towaru odważnikami tak, by ruchoma wskazówka pokryła się dokładnie ze wskaźnikiem równowagi i odczytaniu masy nałożonych odważników. Mimo tego, że waga Robervala była innowacyjna jak na czasy, w których powstała, to okazało się, że nie jest wystarczająco precyzyjna, w związku z czym konieczne były prace nad jej udoskonaleniem.
Kolejnym, ważnym wynalazkiem była waga Berangera. Wyglądem przypominała poprzedniczkę (składała się z dźwigni głównej, dwóch dźwigni pomocniczych, czterech wieszaków, dwóch siodełek podszalkowych, postumentu wagi oraz dwóch wskazówek) jednak była o wiele precyzyjniejsza.
Wagi te były produkowane masowo. Również w Polsce powstały firmy, które zajmowały się tą branżą. Do największych należały fabryki W.Hessa, J.Caudra, Ideal z Lublina oraz J,Sperlinga z Warszawy. Ich produkty znalazły miejsce zarówno na rynku polskim, jak i zagranicznych.
Wiele z wag tego typu zdobiono postumentami przedstawiającymi głowę lwa, orła czy syrenki. Wskazówki wyznaczające położenie równowagi także były ozdobne – wykonywano je z mosiądzu w kształcie głów różnych ptaków. Szale najczęściej wykonywano z mosiężnej, miedzianej lub stalowej blachy. Zazwyczaj jedna z nich (szalka odważnikowa) była przymocowywana na stałe, drugą natomiast (towarową) wykonywano w postaci zdejmowanej miski.
Wagi w XXI wieku
Obecnie proces ważenia zdominowany jest przez elektronikę. Mechaniczne wagi, z dzisiejszego punktu widzenia, są urządzeniami prymitywnymi, jeśli porównać je z niezwykle precyzyjnymi, nowoczesnymi, elektronicznymi modelami. Początkowo obawiano się, że ogromna czułość tych urządzeń na czynniki zewnętrze, będzie powodowała zakłócenia pomiaru. Znaleziono jednak na to sposób, którym okazało się wzorcowanie wag.
Dostępne dziś urządzenia ważące są bardzo zróżnicowane: począwszy od wag łazienkowych, czy kuchennych (obecnych niemalże w każdym domu), poprzez wagi sklepowe, na wagach hakowych, najazdowych, płozowych, samochodowych, czy kolejowych kończąc.
Czy wiesz, że?
Talent to jednostka masy stosowana w antycznym Egipcie, Grecji i na Bliskim Wschodzie. Stanowi połowę ciężaru podnoszonego przez mężczyznę.
Pszenica stała się w starożytnych cywilizacjach Europejskich podstawą miar systemów wagowych opartych na liczeniu równoważnej towarowi ilości ziaren. Zależnie od warunków lokalnych pszenica była czasami zastępowana ziarnem jęczmienia. Liczenie ziaren dla określenia większych jednostek wagowych zaczęto zastępować określaniem tych jednostek przez ciężar sześcianu o boku 1 stopy lub 1 łokcia wypełnionego wodą deszczową w normalnej temperaturze, co gwarantowało równość wyników niezależnie od miejsca.
Rzymski „talent” składał się ze 100 „libr” funtów z których każda dzieliła się na 12 „uncji” dzielonych następnie w systemie dwójkowym do 1/32 czyli „obola”. System ten przetrwał do czasów nowożytnych jako „system troy”, w którym funt był jednostką systemów monetarnych i wagą kruszców opartą na wadze ziaren jęczmienia. Rzymska „libra” stała się podstawą europejskich odmian „funta”, który zawsze miał odpowiedniki liczone ilością ziaren, tak jak „stopa” dzielona na 12 „cali”.
